Tarczyca to niewielki, ale niezwykle istotny gruczoł wewnętrznego wydzielania, którego działanie ma ogromne znaczenie dla funkcjonowania całego organizmu. Praca tarczycy wpływa na wiele procesów życiowych, takich jak wzrost, rozwój, przemianę materii czy utrzymanie równowagi hormonalnej. Gruczoł tarczowy ma postać dwupłatowej struktury, której części połączone są cienkim pasmem zwanym węziną. Każdy z płatów ma kształt zbliżony do piramidy i może osiągać długość nawet do 5 centymetrów. Waga całej tarczycy wynosi zazwyczaj od 15 do 30 gramów.
Na poziomie mikroskopowym tarczyca składa się z licznych pęcherzyków, które są jednostkami funkcjonalnymi tego gruczołu. Pęcherzyki wypełnione są koloidem – substancją bogatą w tyreoglobulinę – magazynującym hormony tarczycy. Komórki pęcherzyków, zwane tyreocytami, syntetyzują i wydzielają tyroksynę (T4) oraz trójjodotyroninę (T3). Związki te odgrywają wielką rolę w regulacji procesów metabolicznych i energetycznych oraz rozwoju układu nerwowego. W gruczole tarczowym znajdują się także komórki C, które mają zdolność do produkcji hormonu kalcytoniny. Hormon ten wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforanową, czyli – innymi słowy – zdrowie kości.
Umiejscowienie tarczycy w ciele człowieka
Gruczoł tarczowy znajduje się na przedniej stronie szyi, bezpośrednio poniżej chrząstki tarczowej, która stanowi element szkieletu krtani. Tarczyca otoczona jest cienką torebką łącznotkankową, oddzielającą ją od otaczających struktur anatomicznych. Bezpośrednio za tarczycą znajduje się przełyk oraz tchawica, natomiast po bokach gruczołu umieszczone są naczynia krwionośne szyi – tętnice szyjne oraz żyły szyjne. Tarczyca jest unaczyniona przez dwie pary tętnic – tętnice tarczowe górne oraz dolne. Tętnice te odpowiadają za dostarczanie tlenu oraz składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania gruczołu.
Choroby tarczycy
Choroby tarczycy dotykają coraz większą liczbę ludzi na całym świecie, a w Polsce są to jedne z najbardziej powszechnych schorzeń endokrynologicznych. Wśród nich wyróżnić można przede wszystkim nadczynność i niedoczynność tarczycy, chorobę Hashimoto, guzy oraz raka tarczycy.
Nadczynność tarczycy objawia się przyspieszeniem procesów metabolicznych w organizmie, co prowadzi do utraty masy ciała, wzrostu apetytu, nadmiernego pocenia się czy uczucia gorąca. Z kolei niedoczynność tarczycy powoduje spowolnienie przemiany materii, co skutkuje przybieraniem na wadze, uczuciem zimna, zmniejszeniem apetytu oraz ogólnym osłabieniem.
Innym schorzeniem związanym z gruczołem tarczowym jest autoimmunologiczna choroba Hashimoto. Układ odpornościowy organizmu atakuje własne komórki tarczycy, prowadząc do jej uszkodzenia i niedoczynności. Objawy tej choroby są podobne do objawów niedoczynności tarczycy, a leczenie polega na uzupełnianiu niedoboru hormonów tarczycy.
Na tarczycy mogą pojawić się również wyczuwalne w badaniu dotykowym guzki. Zazwyczaj trudno jednoznacznie określić przyczynę ich powstawania. Guzy tarczycy mogą być łagodne lub złośliwe – tylko niewielki odsetek wiąże się z diagnozą raka tarczycy. W większości przypadków guzki są bezobjawowe, jednak duże guzy mogą powodować problemy z oddychaniem czy połykaniem.
